Vier bomen voor Belarus

Zondag 16 september presenteer ik vol trots ‘Door Dood en Verderf – Impressies uit politiestaat Wit-Rusland’. Het is een eerste inkijkje van een meerjarig filmproject waarin ik de kijker meeneem naar het leven in Wit-Rusland. Ik heb door de jaren heen veel mensen gesproken over hun leven aldaar. Studenten en boeren, mensenrechtenactivisten en Wit-Russen in ballingschap. ‘Door Dood en Verderf – Impressies uit politiestaat Wit-Rusland’ is geen vrolijk verhaal, maar het schetst een ijskoud beeld van dat onbekende land, grenzend aan de Europese Unie.  

Als journalist in opleiding kwam ik in 2010 voor het eerst in Wit-Rusland. Ik deed onderzoek naar de gevolgen van de kernramp van Tsjernobyl anno 2010 en schreef er mijn scriptie over. Ik bezocht de hoofdstad Minsk en de regio Gomel, daar waar de meeste radioactieve straling in 1986 is neergekomen, en sprak er met bewoners en experts. Ik bezocht kindertehuizen, boerderijen en markten om de impact van de kernramp te begrijpen. Het was niet makkelijk opereren want de mensen waren angstig hun verhaal te doen. De muren leken er oren te hebben. Hoe meer ik mij verdiepte in het land, hoe meer vragen het bij me opriep. 

In de jaren daarna ben ik meermaals teruggekeerd in een poging Wit-Rusland beter te leren begrijpen. Iedere keer weer was ik blij om aan te komen, maar nog véél blijer het land te verlaten. Het riekt er naar de ouwe Sovjettijd. Iedere stad heeft een groot Lenin-beeld, overal waar je kijkt zijn politie en militairen, nors kijkende mannen in uniform met grote platte petten. Het fascineerde me en riep vragen op; want wat is de invloed van een totalitair regime op de samenleving? Hoe kan één man al sinds 1994 aan de macht zijn? Waarom verlaten jongeren massaal het land zodra ze hun studie hebben afgerond? Is er politiek perspectief op verandering?